Afgelopen tien jaar lag de woningproductie op zo'n 60.000 per jaar, maar dat moet bijna verdubbelen richting de 110.000 om de plannen te realiseren. Het doel is om 917.193 woningen te bouwen tussen 2022 en 2030, oftewel 11% meer dan de huidige woningvoorraad.
Bijna een derde van de nieuw te bouwen woningen moet sociale huur worden. Zo'n 37% dient in het middensegment te vallen, waarbij grofweg de helft huurwoningen zijn en de helft koopwoningen.
Bouwvrijstelling
Het klinkt allemaal heel mooi, maar misschien is het net iets te mooi om waar te zijn. Zo leeft er onder ontwikkelaars en bouwers de grote schrik, dan binnenkort de bouwvrijstelling komt te vervallen. Wat is de bouwvrijstelling? Het is een typisch Nederlandse juridische noodgreep. Het is een Ruttiaans geitenpaadje. Bij de bouw van woningen, wegen en andere infrastructurele projecten komt ook stikstof vrij. Veel minder dan bij de veehouderij, maar gezien de slechte staat van de natuur mag er eigenlijk niets meer bij.
Met de bouwvrijstelling zegt het kabinet: de stikstofuitstoot die bij de bouw vrijkomt is tijdelijk en moet daarom losgekoppeld worden van de gebruiksfase. Dat betekent dat in de aanleg- en sloopfase van een project de uitstoot genegeerd wordt. Er hoeven derhalve geen vergunningen aangevraagd te worden. Dat is prettig voor veel bouwprojecten. Die kunnen van start zonder dat er veel ingewikkeld rekenwerk nodig is.
Niet onomstreden
Zoals zo vaak in het tijdperk Rutte, is deze maatregel bepaald niet onomstreden. Vooral de juridische houdbaarheid staat ter discussie, omdat de maatregel wel eens in strijd kan zijn met de Europese regels. Daar zijn ze bij natuurorganisatie MOB ook van overtuigd. MOB staat voor Mobilisation for the environment. De bekende Johan Vollenbroek heeft daarom een zaak aangespannen bij de Raad van State.
De RvS gaat binnenkort uitspraak doen over het zogeheten Porthos Project. Dat betreft de bouw van een CO2-opslagsysteem in de Rotterdamse haven. De ontwikkelaar maakt gebruik van de bouwvrijstelling. MOB claimt dat zulks ten onrechte is, omdat er aan de bouwvrijstelling geen ecologische onderbouwing ten grondslag ligt. De vrijstelling is zodoende in strijd met de Europese regels. Een ander twistpunt is dat de bouwvrijstelling mede gebaseerd is op een stikstofverbeterprogramma dat nog in uitvoering is. Bij de PAS (programma aanpak stikstof) was dat ook het geval. De rechter ging hiermee niet akkoord.
Vertraging
Als de rechter oordeelt, dat de vrijstelling juridisch geen stand kan houden, dan is vertraging in de bouw onontkoombaar. Dan moet de sector weer heel ingewikkelde Aerius-berekeningen gaan uitvoeren. Dat kost veel tijd, al was het maar omdat er slecht beperkte rekencapaciteit beschikbaar is. Dat is nog niet alles. Bij een te hoge stikstofuitstoot moet de bouwer emissieloos materiaal inzetten. Dat is echter maar spaarzaam voorhanden en dat levert ook alweer vertraging op.
Opheffen van de bouwvrijstelling levert al snel een vertraging op van 3 tot 6 maanden of meer. Alleen de stikstofberekening kost maanden, vooral omdat provincies fors achterlopen bij de verwerking van de aanvragen.
Remkes
Veel, vooral grotere bouwers, houden er in de bedrijfsvoering al rekening mee dat de vrijstelling komt te vervallen. Zo laat Heijmans nu al voor elke bouwfase een Aerius-berekening uitvoeren. Bij VolkerWessel hebben ze een zogeheten NoNox-filter ontwikkeld die de uitstoot kan verminderen. Ook zet het bedrijf meer in op elektrisch materiaal.
Maar misschien wordt de soep minder heet gegeten dan opgediend. De sector hoopt dat het Rapport Remkes voor verlichting kan zorgen, zelfs als de vrijstelling komt te vervallen. Voor de sector is het van groot belang dat Remkes perspectieven biedt, zij het dat die vooral gelden voor de middellange termijn. Voor de korte termijn lijkt vertraging toch onontkoombaar mede door de vrees dat de Bouwvrijstelling komt te vervallen.
Kritisch
Kritische stemmen binnen de bouw zeggen wel dat de sector nog steeds de neiging heeft om achterover te leunen. De oplossing voor het stikstofprobleem moet van elders, van buitenaf komen. Als de piekbelasters eenmaal uitgekocht zijn, dan kunnen de bouwers weer lekker aan de slag. Er wordt, aldus de criticasters, te weinig ingezet op innovatie binnen de bouw zelf. Er is te weinig aandacht voor innovatie, voor anders bouwen met andere materialen. Zo wordt er her en der al geëxperimenteerd met biobased en natuurinclusief bouwen. Deze aanpak is allesbehalve wijd verspreid.
De bouwsector omarmt met enige graagte de conclusie van het Rapport Remkes, dat de politiek de problemen veel te vaak vooruitgeschoven heeft. Daardoor zijn de problemen nu groter dan ooit tevoren. Maar enige hand in eigen boezem steken mag ook wel. De sector heeft met graagte gebruik gemaakt van de geitenpaadjes die de politiek bood. Ondertussen hebben de bouwers achterover geleund. Het is nu wachten welke geitenpaadjes over enige tijd weer afgesloten worden door de rechter. De woningzoekende heeft nog steeds het nakijken!
